Kes is een film die iedereen die regelmatig met kinderen te maken heeft, zou moeten kijken. Dus beter gezegd, die iedereen eens moet gaan zien. Deze debuutfilm van Ken Loach, bekend om zijn realistische films over mensen die worstelen met armoede en achterstandsposities, gaat over de jongen Billy Casper die een torenvalk (Kes, een Kestrel in het Engels) vindt en traint. Billy, die opgroeit in economische en culturele armoede en voortdurend door leeftijdsgenoten, familieleden en leraren wordt genegeerd in plaats van gestimuleerd, ontsnapt aan zijn saaie benauwde omgeving dankzij zijn groeiende belangstelling voor de valkendressuur. De scenes waarin Billy zijn valk aan het trainen is, hebben een enorme emotionele kracht omdat de valk treffend het verlangen naar vrijheid symboliseert, en tonen de behendigheid en het enthousiasme van de jongen, die op allerlei andere momenten wordt beknot. Slecht een leraar toont interesse in Billy. In dit filmfragment is heel mooi te zien hoe je in het onderwijs de motivatie vindt bij een kind als Billy, kinderen die in de regel worden bestempeld als lastig en ongeïnspireerd.

De roadmovie is tegenwoordig een bekend filmgenre, maar in de jaren 60 was deze film, geregisseerd door een jonge Dennis Hopper, met muziek van alternatievelingen als Steppenwolf, Jimi Hendrix en Bob Dylan en onbekende acteurs, een sensatie. Het was de eerste film gemaakt door, en met als onderwerp de alternatieve scene. En door die ogen zul je de film moeten bekijken, want het verhaal op zich heeft weinig om het lijf. De film volgt twee jongemannen die Captain America worden genoemd. Zij hebben veel geld verdiend met de handel in drugs en besluiten met de motor naar Mardi Gras in New Orleans te reizen. Onderweg komen ze langs een paar beroemde plaatsen van het Amerikaanse Westen, ze belanden in een commune, ze worden argwanend bekeken door de plattelandsbevolking, raken in de problemen en ontmoeten een advocaat die hen uit de gevangenis krijgt en trippen met een paar hoertjes op een kerkhof in New Orleans. De film kabbelt zo een beetje voort op fijne muziek en is dan opeens afgelopen als de motorrijders moedwillig van hun motor worden gereden door een kwaadwillige Hillbilly. Deze film is sinds kort op Netflix te vinden.

Ik heb werkelijk mijn best gedaan om de bedoeling te begrijpen van de maker van deze film, maar het is me niet gelukt de film te doorgronden. De titel van de film verwijst naar hoofdpersoon Marcello Clerici die het fascistische regime van Mussolini klakkeloos accepteert, zich aanmeldt bij de geheime politie en als opdracht krijgt zijn voormalig professor te vermoorden. Hij krijgt twijfels over de rechtvaardigheid van zijn missie, vergezeld met flashbacks van onderdrukte jeugdherinneringen. De film is zonder twijfel prachtig in beeld gebracht, de herfstscene waarbij in een laag camerapunt de wegwaaiende herfstbladeren gevolgd  worden en de gangsterauto in beeld komt is bijvoorbeeld fantastisch gemaakt. De verklaring voor het gedrag van de hoofdpersoon vind ik wat zwakjes uitgewerkt, er wordt wat gehint naar latente homoseksualiteit en naar een traumatische seksuele ervaring in zijn jeugd wat zijn verlangen naar orde en een eenduidelige ideologie zou moeten verklaren. Wat mij betreft allemaal wat kort door de bocht en daardoor vond ik de film, hoewel prachtig om te zien, wat oppervlakkig blijven.

Bijna net zo'n iconische filmopening als het begin van Easy Rider; John Voight als Joe Buck, een naieve bordenwasser uit Texas die vastbesloten is het te gaan maken in New York, over straat lopend met zijn koffer onder de klanken van "Everybody's Talking" van Nilsson. Hij is ervan overtuigd veel geld te kunnen verdienen als gigolo bij de rijke New Yorkse jetset, maar raakt steeds meer gedesillusioneerd naarmate het aantal treurige ontmoetingen zich opeenstapelt. In verontrustende flashbacks ziet de kijker de werkelijke reden achter zijn vertrek, een afschuwelijke aanval op Joe en zijn labiele vriendin Crazy Anne. Berooid en eenzaam sluit Joe uiteindelijk vriendschap met de gehandicapte, aan tuberculoze leidende zwendelaar Enrico "Ratso" Rizzo bij wie hij komt inwonen in zijn tochtige kraakpand. Samen maken ze allerlei tot mislukking gedoemde plannen waaronder voor een nieuwe start in Florida, waar de dames op leeftijd Joe's vitaliteit en gezelschap wel op prijs zullen stellen, terwijl Ratso steeds zieker wordt en tegen beter weten in wordt meegevoerd in het enthousiasme van Joe.

Kerst 1183. De op leeftijd rakende Engelse koning Henry II regelt een bijeenkomst om zijn opvolger te benoemen. De volgende mensen komen bij elkaar: zijn intrigerende maar gevangen genomen vrouw, koningin Eleanor van Aquitaine; zijn maîtresse, prinses Alais, met wie hij wil trouwen; zijn drie zonen (Richard, Geoffrey en John), die allen troonopvolger willen worden; en de jonge maar sluwe koning Philip, Alais' broer. Met het lot van Henry's imperium op het spel, probeert iedereen op zijn of haar manier aan de macht te komen. De cast werkt zich van de ene sneer naar de andere, met het gebruik van de mooiste woorden en dat allemaal ook nog eens in zo'n fijn samenzweringsplot waarin motieven constant wisselen en iedereen bij iedereen een mes in de rug wil steken. Met een geweldige cast met Peter O'Toole en Katherine Hepburn in waarschijnlijk hun beste rollen en prachtdebuten voor Timothy Dalton en Anthonie Hopkins.

Performance, een film die in 1967 gemaakt werd maar twee jaar op de plank bleef liggen omdat men niet wist wat men er mee aan moest, is een artistiekerige cultfilm met een raar einde. Het verhaal is eenvoudig, een gangster op de vlucht belandt in het huis van een extravagante popster (Mick Jagger) die een teruggetrokken leven leidt met twee charmante huisgenotes. Naarmate het verhaal zich ontwikkelt is niemand meer zoals we dachten, de hoofdpersonen veranderen van uiterlijk, de montage wekt verwarring op en wordt onderbroken door geweldsuitbarstingen en de film eindigt in een soort hallucinerend, verdwazend einde waarin identiteiten samensmelten.

Hoewel de verhaallijnen veel overeenkomsten hebben; een aantal desperado's op de vlucht voor een groep vasthoudende premiejagers, verhoudt Butch Cassidy and The Sundance Kid zich tot The Wild Bunch, als Thelma and Louise tot Bonnie and Clyde. Niet geheel toevallig komt deze laatste film uit de tijd dat de op het lichaam van de acteur gedragen bloedcapsule werd uitgevonden die perfect getimed kon openspringen, waardoor de uiterst gewelddadige slotscène net als bij The Wild Bunch een hoop stof deed opwaaien. Draait Butch Cassidy and The Sundance Kid vooral om de grappige scènes die uit de tegengestelde karakters van de hoofdpersonen voortkomen, in The Wild Bunch is geen sympathiek karakter te bespeuren en is alles en iedereen verdorven, corrupt en gewelddadig, zelfs de kinderen doen mee.

Gisteravond had John niet een, maar maar liefst twee films meegenomen voor ons wekelijks filmavondje. Beide films, afkomstig uit Rusland maar uit verschillende decennia, besloegen in tijd niet meer dan een uur. Maar de keuze welke eerst te kijken was niet eenvoudig. Tsjelokov s kinoapparatom (de man met de filmcamera) uit 1929 is een documentaire waarin een dag uit het stadsleven wordt vastgelegd. Sayat Nova (de kleur van de granaatappel) uit 1969 beloofde een mystiek en historisch filmmozaiek over het leven, het werk en het innerlijk leven van de 18e eeuwse Armeense dichter Aruthin Sayadin, bekend als Sayat Nova (de koning van het lied). Het boek "1001 films" maakte mijn verwachtingen in ieder geval hooggespannen door te schrijven over een combinatie van 19e eeuwse tableau vivant achtige taferelen met fantastisch kleurgebruik en wilde poëtische en metaforische ideeën uit de utopische film van de toekomst. De eerste film leek me daarom wat gewoontjes en meer geschikt als opwarmer voor de tweede film. Maar ook hier blijken smaken toch echt te verschillen, aangezien de film "man met de camera" me 60 minuten lang heeft kunnen boeien, terwijl ik na 10 minuten Sayat Nova al afhaakte. Het marxisme van Dziga Vertov komt onder andere tot uiting door geen onderscheid te maken in belangrijkheid van filmen of montage. Je ziet de cameraman (zijn broer Michail Kaufman) steeds onderweg om het stadsleven vast te leggen en je ziet beelden van de cutter (zijn vrouw Elizaveta Svilova) die het materiaal bewerkt en zo het stadsleven herformuleert. Er worden baanbrekende camera- en montagetechnieken gebruikt: slowmotion, animaties, zooms, splitscreens en stilstaande beelden en er wordt gespeeld met perspectief. Dat, in combinatie met de voor mij verbluffend eigentijdse beelden (het drukke forensenverkeer, de overgang van handenarbeid naar gemechaniseerde arbeid waarna uitgebreid wordt ingegaan op de vrijetijdsbestedingen van de arbeidersklasse) maakt het een prachtig tijdsbeeld. Het is een ode aan de mogelijkheden van de filmkunst en het onderwerp blijft dichtbij en herkenbaar. Hoe anders de onbegrijpelijke verzameling kunstzinnige taferelen waaruit Sayat Nova bestaat. Moeilijk en cryptisch, werkte dit uiteindelijk vooral op onze lachspieren.

Vorige week nam John deze actiecomedy/ western mee, en hoewel het een genot is om naar Paul Newman en Robert Redford te kijken, was ik uiteindelijk niet erg onder de indruk van deze film. Misschien had het met verwachtingen te maken, ik had de film nog nooit gezien terwijl de titel mij wel bekend voorkwam. In mijn hoofd ging het meer om een klassieke western, terwijl de film een nogal geromantiseerd beeld van deze legende in het Wilde Westen gaf. Het gegeven van de twee outlaws die op de vlucht slaan en daarbij min of meer tot elkaar veroordeeld zijn is niet nieuw, en de film draait om niet veel meer dan dat gegeven en het gedoe en gekibbel waarin ze verzeild raken. Dat levert grappige situaties op maar niet veel meer dan dat.

Een van de engste thrillers aller tijden die in de loop der jaren nog steeds niets aan kracht heeft ingeboet, is Rosemary's Baby. Het titelnummer, lieflijk ingeneuried door Mia Farrow zelf, klinkt zo misplaatst onschuldig en betoverend dat het je al de stuipen op het lijf jaagt eer de film goed en wel begonnen is. Er had geen andere actrice de hoofdrol in deze verfilming van het eveneens angstaanjagende boek van Ira Levin kunnen spelen, ze ziet er piepjong, kwetsbaar en breekbaar uit en dit wordt alleen maar erger als ze verder inteert naarmate het wezen in haar groeit. Wat de film zo eng maakt, is niet zozeer het onwaarschijnlijke verhaal over een vrouw die zonder haar instemming het kind van de duivel ter wereld brengt, maar vooral de diepgewortelde angst dat de mensen om ons heen eigenlijk anders zijn dan we denken, dat ze ons vertrouwen kunnen beschamen en dat de veiligheid die we voelen binnen het huwelijk, de vriendschap of familie eigenlijk een illusie is.

Afgelopen donderdag keken John en ik de eerste zombiefilm, de lowbudget opgenomen horrorfilm Night of the living dead uit 1968. De film begint luchtig met een broer en zus die het graf van hun moeder bezoeken. De broer probeert zijn zus bang te maken door te doen alsof hij een spook is, maar even later wordt hij gedood door een zombie, wat het startschot is voor een stortvloed van zombies, hongerig naar mensenvlees. Je begrijpt, dat toen ik gisteren tijdens een bezoekje op een kerkhof dit omgewoelde stuk grond aantrof, geen moment twijfelde en gillend het hazenpad koos. Mollen, ammehoela!

Twee weken na Planet of the Apes, keken John en ik het eveneens in 1968 uitgekomen 2001: A Space Odyssey. Naast het verschijningsjaar zijn er nog een aantal andere paralellen te noemen, beide films maken deel uit van het sciencefiction genre en in beide films staat een onderzoeksteam in de ruimte centraal. Daarnaast zijn in beide films mensapen te zien, gespeeld door acteurs. Zowel Planet of the Apes als 2001: a Space Odyssey waarschuwt de kijker over vooruitgang en technologie met als thema de betekenis van menselijkheid en evolutie, maar gaat het in Planet of the Apes meer over het misbruik van technologie door machthebbers, de boodschap in 2001 is niet zo eenvoudig te duiden. Het is een mysterieuze trip met vage speculaties over de oorsprong en de toekomst van de mens en de psychedelische trip door de ruimte die uitkomt in een 18e eeuwse slaapkamer is waarschijnlijk alleen te begrijpen na inname van hallucinerende middelen.Toch blijft de film visueel verbluffend en zijn er een aantal scènes die lang bijblijven, zoals deze confrontatie tussen astronaut Frank en de intelligente computer HAL 9000 die zich tegen hem gekeerd heeft. Het is een scene die bij de kijker soortgelijke vragen over kunstmatige intelligentie en de impact daarvan op de mensheid oproept als recentelijk de fantastische film Her teweegbrengt.