Zerkalo/ De Spiegel

Zerkalo, van de befaamde Russische regisseur Andrei Tarkovski, is een autobiografische, persoonlijke film, vergelijkbaar met Amarcord van de eveneens befaamde Italiaanse regisseur Frederico Fellini. Maar waar Fellini in korte alledaagse fragmenten de schoonheid van het leven laat zien, pakt Tarkovski het poëtischer aan. Het is een film waarin bewust veel gewerkt wordt met tijd en bewustzijn. De film speelt zich afwisselend af in drie tijdsperioden (voor, tijdens en na de oorlog) en in verschillende manieren van bewustzijn: werkelijkheid (het gebeuren op dat moment), geschiedenis (herinneringen aan vroeger) en droombeelden. Dit alles wordt versterkt door het continue déjà-vu gevoel wat in de film verborgen zit; vele gebeurtenissen vinden meerdere keren plaats: eerst als een gedroomd of werkelijk gebeurd iets- later als een vage herinnering aan vroeger.

In veel scènes wordt zelfs van het een op het andere moment gewisseld van tijdsbeeld en van bewustzijn: een camerablik naar links of rechts, een deur door, een raam uit, en we bevinden ons opeens totaal ergens anders. Heeft Amarcord ook niet echt een coherente verhaallijn, maar wel te herinneren aan een aantal memorabele scènes (de kruideniersvrouw die de jongen aan haar blote borsten drukt, de oom die niet uit de boom wil komen en blijft roepen dat hij een vrouw wil) is Zerkalo is een onophoudelijke fabelachtig mooie stroom van shots, beelden en emoties. Bij de scènes in het plattelandshuis van Nadezhda is goed naar de Hollandse meesters gekeken. Alles in de woning is donkerbruin, bruingeel en bordeaux-rood, gecombineerd met de sprookjesachtig aandoende bont gekleurde kleding die vrouwen en kind aan hebben. Daarnaast wordt er mooi gespeeld met zwart-wit beelden, in een lichte sepiakleur. Het allermooist zijn de vertraagde beelden, van rennende vrouwen (naar en in de drukkerij), kinderen….

Wat deze film op sublieme wijze overbrengt, is dat onze eigen herinneringen er precies zo uit zien als hier: vele door elkaar lopende flarden herinneringen aan allerlei situaties, dromen, emoties, personen, kriskras door elkaar lopend. Alles wat onze ervaringen bindt, is het persoonlijke, wat aan al die herinneringen wordt meegegeven.