One Flew Over The Cuckoo's Nest

Op de middelbare school was ik een enorme boekenwurm. Ik las zelfs meer boeken dan ik eigenlijk hoefde van de leeslijst, en ik las alles in de originele taal. Net als met films, geeft een boek een tijdsbeeld mee waardoor je beter kunt inleven hoe het is om in die historische context te leven. Misschien wat streng voor mezelf, maar ik vond destijds dat de ultieme boekbeleving in de originele taal plaatsvond. Helaas had ik een Engelse juf die gewend was aan leerlingen die zich er gemakkelijk vanaf maakten. Zij pakte me op kleine feitjes die ik, volledig in beslag genomen door de gebeurtenissen in het boek en het inleven in de personages, over het hoofd had gezien. Voor mijn mondeling kreeg ik slechts een 6,5, omdat ik de namen niet wist van een aantal randpersonages die niet in een verfilming voorkwamen, of een Engelse straatnaam niet paraat had die in de Nederlandse versie vertaald was. Zwaar teleurgesteld verliet in het klaslokaal, terwijl de Engelse juf een zelfvoldaan lachje wegdrukte.

Mijn Engelse juf had de rol van hoofdzuster Ratched met verve kunnen spelen. De rebelse wijsneus Randle Mc Murphy, die denkt dat hij onder het werken in de gevangenis uit kan komen door te doen alsof hij gek is, krijgt het aardig met zuster Ratched aan de stok als hij de plek probeert wat levendiger te maken door het spelen van kaarten en basketbal. Hij organiseert vervolgens een opstand tegen haar samen met enkele medepatiënten, maar zuster Ratched heeft een aantal troeven achter de hand om hem het zwijgen op te leggen. Ik vond, en vindt One Flew Over The Cuckoo's Nest een fantastisch verhaal, zowel als boek als in de verfilming. Het leven in een psychiatrische inrichting wordt goed weergegeven, de psychiatrische personages zijn niet stereotiep in hun gekte en je ziet dat de energie van McMurphy ook iets ontbrandt bij de andere patiënten. De film zit vol memorabele scènes. De eerste praatsessie is een pareltje, en de scène waarin Mc Murphy om de zuster te sarren zelf het commentaar op de World Series gaat geven en natuurlijk de boottocht en het feest op het laatst. Nurse Ratched wordt als één van de grootste filmmonsters uit de filmgeschiedenis gezien, maar de grote kracht van de film en de acteerprestatie van Fletcher is dat je ook haar kant van het verhaal begrijpt. Ze is kil en afstandelijk maar handhaaft wel terecht regels en stelt grenzen. Sommige van de patiënten hebben dat ook nodig. De boodschap van het boek is groter dan alleen het in beeld brengen van misstanden binnen een psychiatrisch ziekenhuis; vrijheid voor het individu, en de maatschappij als één groot complot om die vrijheid te beknotten. En dus moet de hoofdpersoon dood - maar wordt zijn streven voortgezet door anderen, belichaamd door de reusachtige, zwijgzame Native American Chief.

Deze Chief Bromden, die in het boek van Ken Kesey de verteller van het verhaal is, heeft aanvankelijk maar een kleine rol in de film. Daardoor bevat de film minder mysterie dan het boek, omdat in het boek het verhaal vanuit de tweede persoon vertelt wordt. In het boek wordt meer aandacht besteed aan de problematiek van de Native American, wat in de film maar kort aangestipt wordt. Dat maakt dat de film meer gaat over de machtsstrijd tussen de hoofdzuster en McMurphy. Desondanks is het een fantastische verfilming dankzij de uitmuntende acteerprestaties van de hele cast.