De donderdagavond film club

Napoléon

In Abel Gances epische meesterwerk Napoléon wordt uitgebreid stilgestaan bij Napoleon Bonaparte's verblijf als kind in een militaire kostschool en zijn familiehuis op het Franse eiland Corsica. Het volgt de verwikkelingen na het uitbreken van de Franse revolutie en de keuzes die Napoleon maakt waardoor hij zich opwerkt als belangrijkste militaire leider van Frankrijk. Wij kennen hem als keizer uit onze geschiedenisboeken, Napoléon richt zich echter op zijn weg hier naartoe: Hoe hij als klein kind op school was, hoe de revolutie begon en hoe Napoléon zich als militair naar boven wist te werken. Ondanks de schaarse tekstvlakken en mijn gebrekkige kennis over deze geschiedkundige periode, vond ik het historisch gezien goed te volgen. Dat mag ook wel, want deze biografische film, dat maar een fractie van de bewogen carrière van Napoleon Bonaparte belicht, duurt maar liefst 333 minuten. Vond ik DW Griffith al een megalomane streber vanwege Intolerance met zijn gigantische sets, decors en enorme hoeveelheid rekwisieten en de revolutionaire verteltechniek waarbij hij drie verhalen door elkaar verweefde tot een uitputtende film van drie uur, regisseur Abel Gance besloot hier nog een schepje bovenop te doen. Het plan was dat er nog een aantal vervolgen met deze lengte zouden komen. Wat deze film vooral de moeite waard maakt, zijn de technische foefjes die de regisseur toepaste. Een camera op een zwiepende kroonluchter boven een menigte die de Marseillaise zingt, op een rijdend paard of aan het vallende mes van de guillotine. Qua verhaal vond ik de eerste twee uur het meest vermakelijk, maar visueel gezien is het laatste half uur het interessantst, waar hij via drie camera’s de grootse legermacht tot een beeld weet te brengen, maar ook verschillende beelden tegelijk naast elkaar heeft lopen. 

Lees meer »

Nanouk of the North

Vooral met oude films, zoals deze uit 1922, vind ik het fascinerend om te bedenken dat deze mensen die toen leefden, gedachten en gevoelens hadden, blijdschap ervaarden en teleurgesteld raakten, vriendschappen onderhielden en liefhadden, net als wij. In dit geval was die gedachte extra fascinerend omdat deze documentaire zich richtte op een cultuur die toen nog behoorlijk geïsoleerd leefde, namelijk dat van de Inuït.

Lees meer »

The thief of Bagdad

In The thief of Bagdad uit 1924 is Douglas Fairbanks op zijn best als goedlachse, romantische en spectaculaire held. In de hele film loopt hij rond te paraderen in ontbloot bovenlijf en nietsverhullende zijden broeken. Kosten nog moeite waren gespaard om Bagdad na te bouwen en het resultaat was een betoverend maar realistisch uitziende sprookjeswereld met enorme deuren, verborgen luiken, vliegende tapijten, woeste draken, gevleugelde paarden en onderwaternymfen.

Lees meer »

Un chien andalou

Un chien Andalou, een samenwerking van regisseur Luis Bunuel en de schilder Salvador Dali, is een bizar samenraapsel van ogenschijnlijk willekeurig gemonteerde scenes zonder verhaallijn. Vooral de intense, schokkende scenes maken een onuitwisbare indruk: een scheermes dat een oog opensnijdt, mieren die uit een wond in een hand kruipen, een androgyne figuur die wordt overreden door een automobiel, een dood paard op een piano, maar kijkend naar het geheel blijft het gevoel hangen een nachtmerrie achtige droom te hebben doorgemaakt waarvan de onbewuste betekenis een raadsel blijft.

Lees meer »

Tsjelovek s kinoapparatom

Gisteravond had John niet een, maar zelfs twee films meegenomen voor ons wekelijks filmavondje. Beide films, afkomstig uit Rusland maar uit verschillende decennia, besloegen in tijd niet meer dan een uur. Maar de keuze welke eerst te kijken was niet eenvoudig. Tsjelokov s kinoapparatom (de man met de filmcamera) uit 1929 is een documentaire waarin een dag uit het stadsleven wordt vastgelegd. Sayat Nova (de kleur van de granaatappel) uit 1969 beloofde een mystiek en historisch filmmozaiek over het leven, het werk en het innerlijk leven van de 18e eeuwse Armeense dichter Aruthin Sayadin, bekend als Sayat Nova (de koning van het lied). Het boek "1001 films" maakte mijn verwachtingen in ieder geval hooggespannen door te schrijven over een combinatie van 19e eeuwse tableau vivant achtige taferelen met fantastisch kleurgebruik en wilde poëtische en metaforische ideeën uit de utopische film van de toekomst. De eerste film leek me daarom wat gewoontjes en meer geschikt als opwarmer voor de tweede film. Maar ook hier blijken smaken toch echt te verschillen, aangezien de Marxistische film "man met de camera" me 60 minuten lang heeft kunnen boeien, terwijl ik na 10 minuten Sayat Nova al afhaakte. Het Marxisme van Dziga Vertov komt onder andere tot uiting door geen onderscheid te maken in belangrijkheid van filmen of montage. Je ziet de cameraman (zijn broer Michail Kaufman) steeds onderweg om het stadsleven vast te leggen en je ziet beelden van de cutter (zijn vrouw Elizaveta Svilova) die het materiaal bewerkt en zo het stadsleven herformuleert. Er worden baanbrekende camera- en montagetechnieken gebruikt: slowmotion, animaties, zooms, splitscreens en stilstaande beelden en er wordt gespeeld met perspectief. Daarnaast probeerde hij de film als kunstvorm te onderscheiden van theater en stortte hij de camera in de chaos van het moderne leven om betekenissen te vinden die verborgen bleven voor het blote oog. De innovatieve technieken in combinatie met de voor mij verbluffend eigentijdse beelden (het drukke forensenverkeer, de overgang van handenarbeid naar gemechaniseerde arbeid waarna uitgebreid wordt ingegaan op de vrijetijdsbestedingen van de arbeidersklasse) maakt het een prachtig tijdsbeeld. Het is een ode aan de mogelijkheden van de filmkunst en het onderwerp blijft dichtbij en herkenbaar. Hoe anders de onbegrijpelijke verzameling kunstzinnige taferelen waaruit Sayat Nova bestaat. Moeilijk en cryptisch, werkte dit uiteindelijk vooral op onze lachspieren.

Lees meer »

Die Büchse der Pandora

Louise Brooks is de absolute blikvanger van deze film, waarin ze de jonge vrouw Lulu speelt, een onschuldige verleidster, die ongelukkig van de ene naar de andere man fladdert en mannen niet opzettelijk in het verderf stort maar omdat ze niet anders kan. Haar oogverblindende en wellustige aantrekkingskracht trok zowel mannen als vrouwen aan, waardoor Lulu nadat ze van moord is beschuldigd omdat een van de ongelukkige kerels zelfmoord pleegt met een lesbische bewonderaarster vlucht en in een Egyptisch bordeel belandt waar ze bijna verkocht wordt  Brooks was de ultieme jongensachtige vamp en haar karakteristieke kapsel staat nog steeds bekend als het Lulu of het Louise Brooks kapsel. Helaas slaagde ze er nooit in de overstap van de stomme naar de sprekende film te maken.

Lees meer »

Blackmail

De opnames voor deze film waren allang begonnen, toen Alfred Hitchcock besloot dat deze rolprent de eerste gesproken Engelse film moest gaan worden. Zijn financiers moeten veel vertrouwen in hem hebben gehad om de het filmplan compleet om te laten gooien. Het verhaal gaat over de naieve Alice die na een ruzie met haar vriend in een impuls meegaat naar de flat van een kunstenaar. Als deze haar probeert te verkrachten, steekt ze hem uit noodweer dood en vlucht de flat uit. Eenmaal bij haar ouders thuis probeert ze te doen alsof er niets gebeurd is maar wordt ze achtervolgd door iets wat we tegenwoordig als een posttraumatische stressstoornis zouden bestempelen. Dat Hitchcock goed had ingeschat dat de toevoeging van geluid een grote meerwaarde was voor deze film, is te zien in onderstaand fragment. Hitchcock liet het geluidsspoor zo bewerken dat het merendeel van de conversatie in deze scene bestond uit dof geroezemoes, waarin het sleutelwoord "mes" des te helderder doorklonk. Omdat de Tjechische hoofdpersoon slecht Engels sprak, experimenteerde hij met een techniek waarin een andere vrouw haar gemimede teksten uitsprak.

Lees meer »

Steamboat Bill Jr

Buster Keaton zal de ontwikkeling van de sprekende film met lede ogen hebben aangezien. Hoe fantastisch hij was in zijn stuntwerk is in onderstaand fragment te zien.

Lees meer »

The Jazz singer

Deze film uit 1927 was zowel artistiek als commercieel een groot succes, niet in de laatste plaats omdat het algemeen beschouwd wordt als de eerste sprekende hoofdfilm. Hoewel de toepassing beperkt blijft tot de liedjes en enkele dialogen vlak daarvoor en daarna, luidde de film ongekende nieuwe ontwikkelingen in, die Hollywood voorgoed en ingrijpend zouden veranderen. De film is een soort musical over Jakie, die voorbestemd is om zijn vader op te volgen in zaken, maar in de ban is geraakt van Jazz en ervan droomt om voor groot publiek op te treden. Na een uit de hand gelopen ruzie loopt Jakie weg van huis en wordt een groot artiest. Als hij na jaren terug komt om zich te verzoenen met zijn familie, heeft zijn ernstig zieke vader het er nog steeds moeilijk mee en wordt Jakie gedwongen te kiezen tussen zijn Joodse identiteit en zijn carriere als zanger met een zwartgeschminkt gezicht.

Lees meer »

The General

Absoluut de allerbeste scene, uit de allerbeste stomme film ooit gemaakt. Het verhaal gaat over een groep noordelijke soldaten die tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog, vermomd als zuidelijke soldaten, een trein kapen en daarmee hun noordelijke kameraden proberen te bereiken. De machinist, meesterlijk gespeeld door Buster Keaton, probeert in zijn eentje onverstoorbaar de soldaten te stoppen die er vandoor zijn gegaan met zijn locomotief "The General" met aan boord zijn liefje. In het eerste deel achtervolgt hij de trein, die hij achter de vijandige linies buitmaakt. In het tweede deel vlucht hij voor de noordelingen naar zijn woonplaats, waar hij de locomotief, het meisje en de per ongeluk meegenomen noordelijke generaal aflevert en uiteindelijk als held geëerd wordt. In de onderstaande fantastische scene komen de verbluffende kwaliteiten van Buster Keaton wat betreft mimiek, komische timing, acrobatiek en gewaagd stuntwerk, volledig samen.

Lees meer »

Sunrise

Net zoals veel mensen bij het terugdenken aan de beroemde douchescene in Psycho, zeker denken te weten dat het bloed dat het doucheputje in stroomt, rood is, terwijl het om een zwart-wit film gaat, herinnerde ik mij deze film als sprekende film, terwijl er alleen geluidseffecten te horen zijn. Dat zegt iets over de visuele kracht van de camerabeelden, waarbij als inspiratiebronnen het Duitse Expressionisme en de licht en donker effecten van de Nederlandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw werden genoemd. Daarnaast is het verhaal bedrieglijk simpel, maar tegelijkertijd enorm meeslepend. Een eenvoudige man op het platteland wordt verleid door een duivelse vrouw uit de stad, die hem overhaalt zijn vrouw tijdens een boottripje om het leven te brengen. De spanning tijdens de bootscene wordt haast ondraaglijk als de man tijdens het roeien last van wroeging krijgt en de vrouw begint te vermoeden wat hij van plan is.

Lees meer »

Metropolis

Zijn tijd ver vooruit was regisseur Fritz Lang die dit ruim twee uur durende sciencefictionepos regisseerde. Er werden baanbrekende special effects gebruikt, er kwam seks en geweld in voor, en dat alles in een uiterst fantasievol decor, met daarin futuristische elementen verweven met Bijbelse en middeleeuwse symboliek. De film gaat over een superstad in de toekomst (Metropolis) waarin de arbeiders worden uitgebuit. Freder, de verwende zoon van de heerser over de stad ontdekt deze ongelijkheid dankzij de activiste Maria. Als de heerser ontdekt dat zijn zoon onder de invloed is geraakt van dit meisje, maakt de waanzinnige technicus Rotwang van zijn vrouwelijke robot een boosaardige robot als dubbelgangster van Maria. Deze danst naakt in een nachtclub en veroorzaakt een opstand onder de arbeiders. De stad raakt verwoest en stroomt vol met water, waarna Freder en de echte Maria alle kinderen uit de stad redden en vervolgens de orde herstellen wanneer Maria predict dat het hart (Freder) moet bemiddelen tussen de hersenen (de heerser) en de handen (de arbeiders) De film werd kort na de premiere uit de roulatie genomen en drastisch ingekort, hierbij is veel beeldmateriaal verloren gegaan. Pas na de eeuwwisseling kwam er een gedeeltelijk gerestaureerde versie, met verbindende titelkaarten om de ontbrekende scenes te vervangen, en waarin de scenes weer zijn teruggezet in de juiste volgorde met de juiste tussentitels.

Lees meer »

Beyond the Rocks

Gloria Swanson koesterde in haar laatste jaren, voor ze overleed in 1983 de wens om de film waar ze samen met Valentino in speelde, Beyond the Rocks, weer te zien, maar de film was niet te vinden en werd destijds als verloren beschouwd, op één scène van minder dan een minuut na. Maar de excentrieke filmverzamelaar Joop van Liempd had er een bemachtigd, en zijn collectie van duizenden roestige filmblikken ging na zijn dood in 2000 naar het Nederlands Filmmuseum. Deze collectie bleek een complete kopie van de film te bevatten onder de naam "Gouden Boeien" - alleen zijn er door verwering enkele minuten verloren gegaan en is de film duidelijk hier en daar aan verval onderhevig. In 2005 werd de film voor het eerst in driekwart eeuw weer vertoond, mét de Nederlandse tussentitels. De film gaat over Theodora, die uit een verpauperde, adellijke familie komt. Haar vader zorgt ervoor dat Theodora trouwt met een rijke kruidenier, zodat ze niet meer in armoede hoeven te leven. Theodora houdt echter niet van de man en wordt op hun huwelijksreis verliefd op Hector Bracondale, een aantrekkelijke jongeman die haar leven redt als ze van een berg valt. Smachtende blikken en stiekeme ontmoetingen zijn het gevolg, Verrassend is het slot waarin de oudere miljonair zichzelf uiteindelijk opoffert ten behoeve van de jonge geliefden. Henny Vrienten componeerde er een passend lyrische soundtrack bij, waarbij invloeden doorklinken van onder meer Engelse traditionals en Arabische muziek. Opvallend zijn de omgevingsgeluiden die in de score werden verwerkt, en die het verhaal aanzienlijk verlevendigen. Zachtjes op de achtergrond klinkt het starten van een auto, het kraken van een deur. Er is geroezemoes en hoefgetrappel. Alleen de personages spreken met hun lichaamstaal, met gebaren en met hun ogen. Het is een schitterende smartlap, en de enige film waarin de supersterren van weleer Rudolph Valentino en Gloria Swanson samen in te zien zijn.

Lees meer »

The gold rush

Voor deze film situeerde Charlie Chaplin zijn bekende personage The Tramp in de Sierra Nevada in de negentiende eeuw, waar volgens de overlevering goudzoekers insneeuwden en schoenen en vlees van omgekomen kameraden moesten nuttigen. Chaplin gebruikte dit gruwelijke gegeven als stof voor een komische film, waarin hij zijn laars klaarmaakt alsof het een lekkernij is, en zijn hallucinerende kameraad Big Jim hem van tijd tot tijd als een smakelijke kip ziet.

Lees meer »

Bronenosets Potjomkin

Bronenosets Potjomkin, oftewel pantserkruiser Potemkin van regisseur Sergej Eisenstein is geen film die zich laat navertellen, die moet je ondergaan. Het verhaal over de vrijheidsstrijd van de bevolking van Odessa en van de bemanning van de Potemkin is een verhaal van onderdrukking en opstand, van individuele en collectieve actie, en dat alles wordt verteld door middel van lichamen, alledaagse voorwerpen, symbolen, gezichten, beweging en geometrische vormen. De film is destijds gemaakt om de mensen bewust te maken van de noodzaak de wereld te veranderen, als je deze politieke en ideologische betekenis probeert weg te denken, blijft de gebruikte indringende beeldtaal onveranderd sterk.

Lees meer »

Sherlock

Hoewel niet alle Slapsticks mij kunnen bekoren, ben ik een groot liefhebber van de films van Buster Keaton. Hij ondergaat onverstoorbaar de de meest fantastische stunts en bizarre situaties, waarbij surrealisme een grote rol speelt, zoals te zien is in onderstaand fragment.

Lees meer »

Safety last!

Vreemd genoeg staat deze film niet in het boek 1001 films die je gezien moet hebben, terwijl er verschillende iconische en verbluffend inventieve scenes in verwerkt zijn. De fim gaat over Harry Lloyd die het probeert te maken in de grote stad zodat hij kan trouwen met zijn liefje. Terwijl hij nog steeds moeite heeft een goed betaalde baan te vinden, is zijn vriendin inmiddels in de veronderstelling dat hij veel geld verdient en gaat hem bezoeken in de stad. Dat is vervolgens de aanleiding tot een reeks grappige en gevaarlijke stunts als Harry ter oren komt dat hij een bonus en een goede baan bij een warenhuis kan krijgen als hij, om klanten naar het gebouw te lokken, het twaalf verdiepingen hoge Bolton Building beklimt.

Lees meer »

Nosferatu, eine symphonie des grauens

Nosferatu, geïnspireerd door Bram Stokers Dracula, was in deze vroege versie een tamelijk dierlijke en instinctgedreven geestverschijning in tegenstelling tot de latere versies die een hoffelijke Dracula laten zien met een gevaarlijke bloeddorst onder de beschaafde oppervlakte.

Lees meer »